Michel Bauwens on Sat, 15 Sep 2007 14:13:22 +0200 (CEST)


[Date Prev] [Date Next] [Thread Prev] [Thread Next] [Date Index] [Thread Index]

[Nettime-nl] michael bauwens: peer to peer en de nieuwe feodaliteit (Modified by Geert Lovink)


http://www.6minutes.be/NL/Artikel.aspx? ArtikelID=8082&RubriekID=34&UserID=23

(voor meer in het Nederlands, dankzij de goede zorgen van Bas Reus et al, zie http://blognl.p2pfoundation.net )

Peer to peer en de nieuwe feodaliteit
Door Michel Bauwens

De slavernij als systeem was gebaseerd op een zeer directe uitbuiting van mensen zonder rechten, zonder familie, en werd gekenmerkt door een negatieve bevolkingsgroei, vooral in de omliggende gebieden. Het was tezelfdertijd relatief onproductief, maar een maximale meerwaarde kon hiervan gebruikt worden door de Romeinse heersers die toch een bloeiende cultuur konden uitbouwen. Hiervoor moest het Rijk constant groeien, om verse mensen-als-grondstoffen te vinden. Op een bepaald ogenblik wordt de prijs van zo'n extensie groter dan wat het bijbracht. Dan komt het systeem in crisis en wordt het eventueel door een ander rijk vervangen of overgenomen door de omliggende 'barbaarse' volkeren. Maar het kan dus alleen extensief, in de ruimte groeien, en niet in intensiteit, want je kunt nu eenmaal geen autonomie geven aan slaven.

Van slaven tot lijfeigenen
Maar dat is precies wat de nieuwe Germaanse invallers deden. De slaven werden bevrijd tot lijfeigenen, en de productie werd gelokaliseerd rond het domein. De feodaliteit was daardoor productiever, omdat lijfeigenen een vast gedeelte van hun productie konden houden, families konden stichten, en geen monetaire belasting moesten betalen. Het leven was dus beter voor de onderlaag, maar voor de nieuwe heersers was een relatief kleiner gedeelte van de meerwaarde aanwezig, en zeker in de eerste fase van de feodaliteit zien we daardoor een mindere cultuurontwikkeling.


De droom van de intensieve groei
Wat gebeurt er vandaag? Na de val van de socialistische-centralistische staten in 1989, heeft het huidige systeem zijn maximale reikwijdte bereikt. Er is geen niet-kapitalistische sfeer meer, of althans geen sfeer die niet onder de invloed ervan staat. Hoewel er nog zeker gebieden zijn die economisch ontwikkeld zouden kunnen worden, gebruikt de huishouding van het huidige systeem reeds 'twee planeten', en, willen China en India pariteit halen, dan zijn vier planeten nodig. De ecologische limiet is dus al overschreden, en we mogen niet alleen de globale verwarming verwachten, maar ook een einde aan goedkope energie en een groeiende schaarste aan grondstoffen. M.a.w. het wereldsysteem bereikt een limiet aan zijn 'extensieve' groei in de ruimte. De grote droom is uiteraard om die extensiviteit te vervangen door intensieve groei, met name in de immateriële sfeer van het kenniskapitalisme en de 'ervaringseconomie'.


Maar hier wringt nu het schoentje. De immateriële sfeer is immers gekenmerkt door zeer lage reproductiekosten, door een virtuele overvloed van immateriële goederen. Innovatie wordt sociaal, een kenmerk van het netwerk, en minder en minder een functie van interne R&D en individuele entrepreneurs. We zien het ontstaan van een nieuwe productiemethode, "peer production", en van participatieve platformen (het Web 2.0 als "business model") waar de waarde gecreëerd wordt door de gebruikers, wiens attentie als schaars goed verkocht wordt aan de adverteerders. Bedrijven passen meer en meer crowdsourcingen co-creatietoe.

De nieuwe feodale productie
Net zoals het einde van het Romeinse Rijk zien we een reconfiguratie van beide klassen. Kenniswerkers zijn nu autonomer en beschikken over hun eigen productiemiddelen, terwijl de intelligente delen van het kapitaal intellectueel eigendom verzaken om platformbouwers te worden. (In het Romeinse Rijk werden de slavenhouders de nieuwe feodale heersers, en de slaven werden lijfeigenen).


Nog merkwaardiger is dat we net zoals in de feodaliteit een herlokalisatie van de productie kunnen verwachten. Niet alleen kennen de productiemiddelen een zelfde ontwikkeling als de computer, naar miniaturisatie (rapid manufacturing and tooling, desktop manufacturing, personal fabricators), maar gezien het komende einde aan goedkope energie en grondstoffen, worden de voordelen van globale productie relatief teniet gedaan.

Accumulatie van immateriële waarde
De verwachte combinatie is dus de volgende, niet de Kerk en het Domein, maar globale-lokale open design gemeenschappen (zoals het open source model van Linux), gecombineerd met lokale productie. Niet een ethiek en spiritualiteit die ondergeschikt is aan de macht, zoals in het Imperium, of een ethiek ten dienste van de winst, maar een maatschappij en macht, die net zoals in de feodaliteit, ondergeschikt is aan de ethiek en de spiritualiteit, in ons geval gedreven door de immateriële noden en de transparantie effecten van een digitale en participatieve samenleving.
Een maatschappij ook, waarvan het zwaartepunt niet de materiele accumulatie is, dat kan gewoon niet langer, maar de accumulatie van immateriële waarde (wat ook het geval was in het feodale Christendom, en niet in het Imperium). Hoewel materiele productie natuurlijk blijft voortbestaan, is zij niet langer de kern van de samenleving (ook dat was het geval in de feodaliteit, waar de Kerk door giften een derde van de gronden beheerde, en een kwart van de mannelijke bevolking voltijds aan zijn spirituele vervolmaking werkte). De logica van de nieuwe samenleving zal dus gedreven worden niet door de schaarstelogica van de markt aan materiele goederen, maar door de 'peer to peer logica' van de immateriële sfeer.


We staan nog maar aan het prille begin van die evolutie, maar ze lijkt wel onvermijdelijk.

Er zijn natuurlijk ook wel fundamentele verschillen. De analogie met het feodalisme geldt vooral de vorm en de logica van een transitie van een extensieve ontwikkeling naar een intensieve ontwikkeling, die een verandering noodzaakt van de fundamentele logica van de samenleving.

Het partnership principe
Maar de nieuwe peer to peer samenleving is ook verschillend van de feodaliteit. Als de kernlogica van de immateriële ontwikkeling en accumulatie geld de "peer to peer" logica, die 'non-reciprocal' is, met name dus gebaseerd op vrijwillige bijdrage in productieve gemeenschappen, zonder directe wederkerigheid. Maar dat principe kan natuurlijk niet gelden in de sfeer van schaarse fysieke goederen. Daar is dus of wederkerigheid of 'uitwisseling' nodig, en kan de markt haar rol blijven spelen. Maar dan wel een markt die niet langer synoniem is met een systeem van eindeloze materiële groei, maar wel een markt die geïnformeerd is door het peer to peer principe. Deze evolutie is reeds aan de gang: fair trade, social entrepreneurship, blended value toepassingen, dit zijn allemaal marktvormen die rekening houden zowel met de natuurlijke grenzen aan de groei, als met het partnership principe.


Uiteraard gaat zo'n fundamentele evolutie niet naadloos, en met name moeten we een fundamenteel probleem zien op te lossen, nl. een wederkerigheidsmechanisme van de monetaire sfeer van schaarse goederen, naar de sfeer van sociale innovatie. Peer productie creëert immense en exponentiele groei van de gebruikswaarde, maar de monetisering ervan groeit slechts lineair aan. Maar dit is voor een volgende bijdrage.

--
The P2P Foundation researches, documents and promotes peer to peer alternatives.


Wiki and Encyclopedia, at http://p2pfoundation.net ; Blog, at http://blog.p2pfoundation.net; Newsletter, at http://integralvisioning.org/index.php?topic=p2p

Basic essay at http://www.ctheory.net/articles.aspx?id=499; interview at http://poynder.blogspot.com/2006/09/p2p-very-core-of-world-to-come.html
BEST VIDEO ON P2P: http://video.google.com.au/videoplay?docid=4549818267592301968&hl=en-AU


KEEP UP TO DATE through our Delicious tags at http://del.icio.us/mbauwens

The work of the P2P Foundation is supported by http://www.ws-network.com/04_team.htm

______________________________________________________
* Verspreid via nettime-nl. Commercieel gebruik niet
* toegestaan zonder toestemming. <nettime-nl> is een
* open en ongemodereerde mailinglist over net-kritiek.
* Meer info, archief & anderstalige edities:
* http://www.nettime.org/.
* Contact: Menno Grootveld (rabotnik@xs4all.nl).