Eric Kluitenberg on Sun, 23 Oct 2005 23:44:58 +0200 (CEST)


[Date Prev] [Date Next] [Thread Prev] [Thread Next] [Date Index] [Thread Index]

[Nettime-nl] Onmiddellijke onzichtbaarheid


Column uitgesproken tijdens de INFOWARROOM 10.05, 20 oktober in Melkweg, Amsterdam.


Onmiddellijke onzichtbaarheid Eric Kluitenberg


“Het gebeurt vaak tijdens het ontbijt, plotseling wordt de kop koffie losgelaten en de inhoud wordt over de tafel uitgeschud. De afwezigheid duurt slechts luttele seconden. Begin en eind zijn abrupt. De zintuigen blijven actief maar nemen geen externe indrukken waar.”


Paul Virilio opent zijn “esthetiek van het verdwijnen” met een beschrijving van het ziektebeeld van de Pyknolepticus (uit het Grieks: pyknos - regelmatig), personen die regelmatig voor een kort moment uit deze werkelijkheid drijven, ze vallen bijna, om even ‘ongemediëerd’ weer terug te keren.

Voor de pyknolepticus was de afwezigheid onzichtbaar, onwaarneembaar. Voor de buitenwereld eveneens, de ogen bleven open, hartslag, ademhaling bleven constant, maar het contact was verbroken in dat moment van afwezigheid. De pyknolepticus en zijn omgeving ontdekken de interruptie slechts indirect. Vragen die door de omgeving worden gesteld lijken onlogisch. Geleidelijk beseft de pyknolepticus dat er stukjes werkelijkheid ontbreken en de meesten van hen worden dan ook meesters in het invullen van de ontbrekende delen van de puzzel.

Het kost wel tijd, teveel tijd, om steeds opnieuw het hele beeld van de werkelijkheid in te vullen. De omgeving denkt al snel dat de persoon in kwestie achterlijk is, traag, een soort ‘idiot savant’. Het probleem is echter niet één van semantiek of betekenis, maar van tijd, discontinue tijd.

Net als bij andere vormen van epilepsie, waaraan de pykonlepsie nauw verwant is, opereert het brein te snel. De periode van uitval van waarneming door de pyknolepticus is niet het gevolg van het uitvallen van hersenfunctie, maar juist van haar absolute versnelling. Het neurale verkeer wordt niet adequaat afgeremd, neuronen reageren in een autokatalytische cyclus steeds sneller op elkaar, tot zij, vrijwel ongeremd, in real-time hun signalen uitwisselen, met de snelheid van elektromagnetische golven, de snelheid van het licht. Het bewustzijn heeft geen toegang meer tot deze processen. Het wordt buitengesloten door de absolute versnelling die zich in het neurale substraat voltrekt.

Bij de meeste epileptici spelen zich vergelijkbare processen af in het brein. Hier spoelt de neurale hypercyclus echter door het hele brein en activeert het hele lichaam. Neurale activiteit bevindt zich permanent in een dynamische balans van autokatalytische versnelling en ontlading van neuro-inhibitors, die de neurale processen vertragen en afbreken. Dit neurale substraat van het denkproces functioneert in feite als een nucleaire explosie die steeds ter nauwernood wordt voorkomen.

Soms zijn de containment mechanismes echter uit balans.

De epileptische hypercyclus bestaat in essentie uit een versnelling van alle neurale activiteit naar de onmiddellijkheid. Niet alleen de hersenen, ook de rest van het lichaam wordt in real-time en ongecoördineerd getriggerd. Net als bij de pyknolepticus staat het bewustzijn volledig buiten spel, maar het lichaam wordt uiteen getrokken in dramatische spasmes, de ogen rollen, slijm vloeit, de epilepticus valt soms in een gewelddadige contortie ter aarde en lijkt uiteengereten tussen ontelbare kwellingen.

Het 21e eeuwse mediasubject is als een mediale epilepticus. Volgens Paul Virilio bevinden de technologisch geavanceerde samenlevingen zich in een fatale versnelling naar de onmiddellijkheid. De grenzen van de fysieke versnelling zijn reeds lang overschreden. Wie strategisch voordeel wil behalen is gekluisterd aan elektronische schermen - informatie reist immers met de snelheid van elektromagnetische golven, de snelheid van het licht, terwijl het lichaam al bij geringe versnelling stopt te functioneren. Fysieke beweging is een strategische ‘lyability’ geworden.

De strategische waarneming van de wereld vindt plaats in een elektromagnetische real-time, dat geldt zowel voor de militaire planners en strategen, als voor business execs en beursvloerhandelaren, maar evenzeer voor de wereldwijze mediaconsument.

Wie van het scherm weg beweegt riskeert daarmee strategisch vitale informatie kwijt te raken. Een hapje eten buiten bereik van het scherm, een wandeling met de hond, grote kans dat bij terugkomst essentiële stukken informatie ontbreken. Het verhaal lijkt plotseling onlogisch. De ontbrekende informatie moet met verbeelding worden ingevuld om de voortdurende informatiestroom nog van context te kunnen voorzien.

Volgens Virilio leidt deze absurde versnelling van de wereldwijde informatiestromen onvermijdelijk tot de strategische noodzaak om een kunstmatige vorm van waarneming te ontwikkelen. De menselijke waarnemer heeft rust nodig en momenten van ontspanning en wordt daarmee in toenemende mate onbetrouwbaar naarmate de snelheid van informatiestroom verder wordt verhoogd.

Al in 1988 voorspelde Virilio de ontwikkeling van de kijkmachine (“la machine de vision”), waarin hij met name in het militair strategische domein de onvermijdelijkheid van een kunstmatige vorm van zien vaststelde. De kijkmachine simuleert niet zozeer de menselijke waarneming, ze vervangt ze. Daarmee wordt de subjectiviteit uit de waarneming verwijderd. Tijdens de eerste golfoorlog, drie jaar later, werden Virilio’s observaties gestaafd door publieke uitspraken van de Amerikaanse operationele militaire top, die stelde dat de Patriot Missile verdedigingssystemen vanaf nu bestuurd dienden te worden door een kunstmatige intelligentie systeem, omdat de traagheid van de menselijke factor een te groot risico was geworden.

De ontwikkeling van een kunstmatige waarneming leidt tot een verdere versnelling van de informatiestroom, die gelijke tred houdt met de toenemende informatie verwerkende capaciteit van opeenvolgende sneller opererende computersystemen. Het is de tijd zelf, de ontwikkeling van de waarneming en analyse in de ultrakorte duur, die tot technologisch research & development object is geworden. Uit die voortdurende verkorting van de tijdsduur van waarneming, analyse en actie ontstaat volgens Virilio een nieuwe technologisch geconstrueerde tijdvorm, die hij de intensieve tijd noemt.

Het menselijk bewustzijn en de menselijke waarneming opereren in de extensieve tijd van heden, verleden en toekomst. De technologische waarneming opereert in de ultrakorte duur van de intensieve tijd. Als de containment mechanismes van deze kunstmatige waarneming in de intensieve tijd falen, als de machines in een hypercyclus van actie en reactie in real-time treden, is het menselijk bewustzijn hier fundamenteel van uitgesloten. Het menselijk bewustzijn wordt slechts nog geconfronteerd met het effect, primair met het ongeval. Het verhaal wordt discontinu, de ontbrekende stukjes moeten achteraf worden ingevuld, de gevolgen kunnen catastrofaal zijn.

In 1987 crashte Wall Street als gevolg van handelsmachines die in de intensieve tijd beurshandel bedreven. In 1991 pleitte de legertop voor de automatisering van de verdedigingsmechanismen. In de 21e eeuw is de constructie van een real-time strategie-machine onvermijdelijk geworden. Subjectieve waarneming speelt in dit proces geen rol meer, de onmiddellijkheid leidt voor het subject tot volledige onzichtbaarheid; de esthetiek van het verdwijnen.

--------------

IWR site:

http://www.infowarroom.nl


______________________________________________________
* Verspreid via nettime-nl. Commercieel gebruik niet
* toegestaan zonder toestemming. <nettime-nl> is een
* open en ongemodereerde mailinglist over net-kritiek.
* Meer info, archief & anderstalige edities:
* http://www.nettime.org/.
* Contact: Menno Grootveld (rabotnik@xs4all.nl).