[Nettime-nl] europartrain

[hans <kaliwoda@euronet.nl>]

Beste Geert Lovink

Tweede email poging


PERSBERICHT

DE EUROPARTRAIN VERSUS EUROPA EXPRES


Terwijl op 9 mei de vijftigste verjaardag van de Europese gedachte door
het Ministerie van Buitenlandse Zaken gevierd wordt met een propaganda
trein, dreigt de europartrain op doorreis in Leeuwarden te stranden.
Deze Europese Kunsttrein rijdt sinds 1997 over het Europese spoorwegnet,
eerst als rijdend museum en nu als mobiel kunstenaarslaboratorium. Sinds
de aankomst in Nederland vordert de europartrain maar traag door
tegenwerking van de NS en onverschilligheid bij de overheid. Tot op
zekere hoogte is de kunsttrein een slachtoffer van de strijd om het
spoor die gaande is tussen de NS, haar concurrenten en de Nederlandse
overheid. De lotgevallen van de europartrain laten zien dat  de Europese
gedachte op het culturele vlak nog lang niet wortel geschoten heeft.  



Vlak bij het station van Leeuwarden op een zijspoor staan een aantal
wagons die je normaal nooit in Nederland ziet. Wagons uit Griekenland,
Servië, Hongarije en Denemarken. Gezamenlijk vormen zij de europartrain,
de Europese kunsttrein. Een project van de Nederlandse stichting de
Blinde Schilders waarmee zij de toenemende Europese eenwording op het
gebied van de moderne kunsten proberen te verwerkelijken. 
Eigenlijk zou de trein allang op weg moeten zijn naar België, Polen en
Tsjechië. Er liggen uitnodigingen om deel te nemen aan de festiviteiten
rondom de Europese culturele hoofdsteden in Brussel, Krakau en Praag.
Maar de trein is in Friesland tot stilstand gekomen door tegenwerking
van de NS en de onmogelijkheid om in Nederland een subsidie te krijgen
voor een project dat niet draait om het bevorderen van de eigen cultuur.
Hoewel Staatssecretaris Rick van der Ploeg in zijn openingsrede
(http://www.blindpainters.org/ploeg.speach.jpeg.100.html) de trein een
succesvol tournee door Nederland wenste, bleef tot op heden incidentele
en/of structurele subsidiëring, uit. 

Het begon allemaal met een bakstenen koffer die Gianpaolo d’Andrea
Moravecia metselde in het Italiaanse stadje Treviso in 1993 en opdroeg
aan de Catalaanse architect Gaudi. Hij nodigde andere kunstenaars uit om
ook een  koffer te maken en deel te nemen aan de tentoonstelling, De
Valigia, "Over Koffers". 

In 1994 kwam De Valigia naar Amsterdam waar de Blinde Schilders bij het
project betrokken raakten. Hans Kalliwoda van de Blinde Schilders
ontwikkelde het concept van een koffer als het symbool van de culturele
bagage die een mens met zich meedraagt en van een reizende
tentoonstelling per trein, de europartrain. Op zijn tocht door Europa
zou in elk land aan deze trein een wagon aangekoppeld worden met werk
van lokale kunstenaars. Zo zou de trein zich ontwikkelen in uiterlijk
van wagons en innerlijk van koffers tot een symbolische afspiegeling van
Europa in al zijn verscheidenheid. In elk station waar de trein stopte
gingen de deuren open en kon iedereen komen kijken. Zo wilde men een
algemene publiek bereiken, ook de toevallige voorbijganger en niet
alleen de kunstliefhebber.
 
In 1997 ging de kunsttrein van start in Griekenland, in Thessaloniki, de
toenmalige culturele hoofdstad van Europa, met een Deense, een
Nederlandse en een Griekse wagon. Van Griekenland ging het naar Servië
en daarna door naar Hongarije. 
De reis door de Balkan verliep voorspoedig. Overal waar de trein stopte
werd men hartelijk ontvangen. Er kwam veel publiek en de lokale
spoorwegmaatschappijen voelden zich vereerd om een bijdrage te mogen
leveren aan de europartrain.

De problemen begonnen aan de Oostenrijkse grens. Er was een zekere
huiver voelbaar om  wagons uit de Balkan toe te laten. Maar na veel
lobbyen en een lang oponthoud aan de grens kon de reis voortgezet
worden. Een Oostenrijkse wagon werd aangekoppeld, een nieuwe vierde
catalogus werd gepubliceerd en tentoonstellingen volgden in Wenen, Graz
en Linz.

In de loop van de reis was er bij de Blinde Schilders een onbehagen
gegroeid met het concept van de kunsttrein. Koffers werden afgegeven en
tentoongesteld maar er was geen sprake van een verdere interactie tussen
de kunstenaars onderling of met het publiek. Men wilde meer zijn dan
alleen maar een rijdend museum. Na afloop van het tournee door
Oostenrijk werden de koffers uitgeladen en afgevoerd naar het museum het
Bagagedepot in Treviso om daar permanent tentoongesteld te worden. De
trein zou doorgaan als een laboratorium waar kunstenaars uit heel Europa
naar toe zouden komen om ter plekke op het station in de wagon van hun
land kunstwerken te maken met als thema territorium.   
Als volgend reisdoel stond Nederland op het programma waar de trein in
september 1998 aankwam en voorlopig geparkeerd werd op het
rangeerterrein van het chemisch bedrijf DSM in Zuid Limburg, in
afwachting van verder vervoer naar Hoorn, Amsterdam, Delfzijl en
Leeuwarden. Met het overschrijden van de Nederlandse grens sloeg de
aanvankelijk schoorvoetende medewerking van de NS om in een actieve
tegenwerking. De Nederlandse wagon die de NS  in bruikleen had afgestaan
en al sinds Thessaloniki meereisde werd terug gevraagd en men deelde mee
dat het bedrijf noch de capaciteit noch het materieel had om een verder
vervoer door Nederland te kunnen verzorgen.
 
De NS was op dat ogenblik verwikkeld in een schimmig steekspel met het
Ministerie van Verkeer en Waterstaat  over een verdere privatisering van
het bedrijf en het vergroten van de concurrentie op het spoorwegnet. In
die strijd gebruikte de NS het argument van een overvol spoorwegnet
waarop niet nog meer treinen konden rijden als een middel om te
voorkomen dat concurrenten als Lovers ook reguliere lijndiensten zouden
gaan exploiteren. In dat kader vreesde de NS blijkbaar dat het verzorgen
van het vervoer van de europartrain haar positie zou verzwakken. Om niet
helemaal als een monopolist afgeschilderd te worden werd er wel een
offerte uitgebracht voor het irreële bedrag van bijna drie ton. In arren
moede wenden de Blinde Schilders zich tot de concurrentie echter Lovers
kreeg geen toestemming van het ministerie van verkeer en waterstaat om
naar Zuid Limburg te sporen. Na veel geharrewar was uiteindelijk het
enige andere bedrijf in Nederland dat het recht heeft om van het hele
spoorwegnet gebruik te maken, Strukton, bereid om voor een fractie van
het NS bedrag de europartrain naar Hoorn te vervoeren waar men nog net
op tijd aankwam om te voldoen aan de aangegane verplichtingen. 
 
Maar de NS beperkte zich niet alleen tot het weigeren van elke
medewerking. Zij benaderden de andere Europese spoorwegmaatschappijen
met het verzoek niet deel te nemen aan de europartrain en de al
afgestane wagons terug te vragen. Er werd gezinspeeld op financiële
problemen bij de Blinde Schilders en een gebrek aan integriteit die mede
zou blijken uit het veranderen van het concept. Een bewuste poging om de
voortgang van de europartrain te saboteren en niet zonder succes. De
Oostenrijkse wagon die nagezonden zou worden kwam niet meer. Na
herhaalde verzoeken van de NS wilde ook de Joegoslaven hun wagon terug. 
Het tournee door Belgie moest afgelast worden omdat de spoorwegen aldaar
de trein niet over hun net wilden vervoeren. Na een voorlopig laatste
voorstelling in Leeuwarden in september 1999 strandde de europartrain. 

Er loopt een juridische procedure tegen de NS wegens onrechtmatig
handelen. Maar het ziet er naar uit dat het nog een hele tijd kan duren
voordat deze procedure afgewikkeld kan worden. Om toch uit Nederland te
kunnen vertrekken hebben de Blinde Schilders bij de gebruikelijke
instanties subsidies aangevraagd. Subsidies die keer op keer afgewezen
zijn omdat er te weinig beroemde kunstenaars bij het project betrokken
zijn of omdat het project een te weinig Nederlands karakter draagt en
dus niet past binnen de doelstellingen van het overheidsbeleid. 

Op 9 mei aanstaande is het 50 jaar geleden dat de Fransman Robert
Schuman zijn toekomstvisie van een Europa zonder grenzen en oorlog
ontvouwde. Dat wordt in het algemeen beschouwd als het begin van de
Europese eenwording. Dit jaar zal op 9 mei onder de noemer Europa dag
ook in Nederland de bereikte eenwording uitgebreid gevierd worden.
Ironisch genoeg met een Europa-dag trein die van Maastricht naar
Groningen zal rijden zonder een grens over te steken en zonder een
mede-organisator uit een andere lidstaat. De Europese binnengrenzen zijn
taaier dan Robert Schuman zich had kunnen voorstellen. Ondanks de unie
van kolen en staal, ondanks een gezamenlijke munt is het vrije verkeer
van goederen en personen, een ware uitwisseling over de landsgrenzen
heen, nog steeds niet gerealiseerd. De Europese malaise blijkt nog het
meest uit de alom geringe belangstelling voor de Europese verkiezingen
of de nog steeds bestaande grenscontroles tussen België en Frankrijk.
Maar ook in Nederland zelf is de Europese geest minder sterk dan men
zich zou wensen. De lotgevallen van de europartrain zijn illustratief.
Nederland gaat met de snelheid van de trekschuit de 21ste eeuw in, op
zijn elf-en-dertigste. Er is hier maar nog weinig bewustzijn van en
discussie over culturele rechten en artistieke vrijheid. Vergeet het
subsidie circuit. Wil je niet eindigen op een afgelegen stuk rails in
Leeuwarden dan moet je ontsnappen uit Nederland. 



Voor meer informatie omtrent de europartrain kunt u op bovenstaande
telefoonnummers of via e-mail contact opnemen met Stichting de Blinde
Schilders.

Daarnaast zijn er voor publicatie foto’s op aanvraag beschikbaar.

Tot slot biedt de website uitgebreide achtergrond informatie:
http://www.blindpainters.org

   
”De Blinde Schilders”

Postbus 1136
1000 BC Amsterdam
The Netherlands

tel: 020 - 419 49 49
         06 - 55 35 63 43
fax: 020 - 419 10 90
e-mail: info@blindpainters.org
http: //www.blindpainters.org.


data:   - 9 mei Europa-dag Expres; Maastricht - Groningen

______________________________________________________
* Verspreid via nettime-nl. Commercieel gebruik niet
* toegestaan zonder toestemming. <nettime-nl> is een
* open en ongemodereerde mailinglist over net-kritiek.
* Meer info, archief & anderstalige edities:
* http://www.nettime.org/.
* Contact: Menno Grootveld (rabotnik@xs4all.nl).