geert lovink on Fri, 7 Jan 2000 03:25:51 +0100 (CET)


[Date Prev] [Date Next] [Thread Prev] [Thread Next] [Date Index] [Thread Index]

nettime-nl: ravage: bilwet's bewegingsleer heruitgegeven


van: ravage@antenna.nl

(voorpublikatie uit  het aktieblad ravage van volgende week)

Bilwet Bewegingsleer weer verkrijgbaar
Jaren 80 geschiedenis van  kraken in een tweede druk

Door Freek

"Op 1 november 1988 werd het zuiggat van de maalstroom bereikt. Met de sloop
van het massakristal forceerde de kraakbeweging haar einde. Nu kon ze
verdwijnen onder het oppervlak van de geschiedenis. Eindelijk had ze zich,
met het nodige geweld, bevrijd van de verplichting door te gaan. De
kraakbeweging was nu weg" schrijft Bilwet in het door Ravage heruitgegeven
Bewegingsleer. Kraken aan gene zijde van de media. 1 November was de dag
waarop de hoofdstedelijke krakers de Politieke Vleugel van de Kraakbeweging
(PVK) de genadeslag toediende. De politieke 'zuivering' van de kraakbeweging
die was ingezet door de PVK, was de zuiveraars zelf noodlottig geworden.
Niet de andere scenes, maar zijzelf werd de beweging uitgejaagd.

Deze strijd was met een hoop geweld gepaard gegaan. Veel krakers hadden er
de buik van vol en gingen wat anders doen, de beweging was voor hen ten
einde. Anderen wilden van geen ophouden weten. Na de ontruiming van de
Tesselschadestraat in november 1989 werd de stad volgeplakt met affiches met
de mededeling "we zijn er weer". Wanneer Bewegingsleer begin 1990 verschijnt
blijkt dat de wonden die de sloop van het massakristal heeft achtergelaten
nog niet zijn geheeld.

,,Veel mensen die destijds actief waren in de kraakbeweging wilden het boek
niet lezen'', zegt Arjan Mulder. ,,Het hoofdstuk over de PVK schreven we
toen die oorlog nog aan de gang was. Dat werd ons niet door iedereen in dank
afgenomen. De jonge krakers van nu vinden het echter geweldig. Die weten
maar heel weinig af van veel gebeurtenissen die er in beschreven worden.''

Hoewel het voornamelijk over de Amsterdamse kraakbeweging gaat, kan iedereen
die wel eens gekraakt heeft, zich er gelijk in herkennen. Maar ook mensen
die nog nooit gekraakt hebben kunnen zo instappen. Arjan: ,,Vooral als je
dezelfde onverantwoordelijkheid hebt als de mensen in het boek en niet
kritisch bent. Wat dat betreft leest het als een scenario.''

Illegaal

In Bewegingsleer beschrijft Bilwet aan de hand van verhalen van mensen die
erbij waren de ontruimingen van de Groote Keyser en de Vogelstruys in
Amsterdam en de Marienburcht in Nijmegen, de brand in Kedichem, de dood van
Hans Kok en de oorlog rond de PVK. In de tweede door Ravage uitgebrachte
druk is er nog een in 1992 geschreven verhaal over de ontruiming van het
Groningse kraakpand WNC aan toegevoegd.

Volgens Bilwet zelf is Bewegingsleer een leesboek en geen chronologie van de
opkomst en ondergang van de kraakbeweging. En hoewel er wel een theorie op
de kraakbeweging wordt losgelaten, is het zeker geen wetenschappelijk
verantwoorde historische of cultureel-sociologische studie. Dat kun je ook
niet verwachten van de stichting ter bevordering van de illegale wetenschap
i.o., afgekort Bilwet. Hoewel niet duidelijk is wat 'illegale' wetenschap is
(Geert: ,,Ach, het is maar een term'') breekt het in ieder geval met de
academische traditie.
Academische exercities worden volgens Geert in de regel eventueel pas in het
laatste hoofdstuk interessant. ,,Ze missen vitaliteit. Vaak kun je met een
oogopslag zien of iemand ergens in zit; of iemand al dan niet deel uitmaakt
van de stroming of beweging waar hij of zij over schrijft. Als men er geen
deel van uitmaakt blijft de beschrijving erg aan de oppervlakte. Meestal
geldt ook dat hoe raarder de ideeen zijn, hoe dieper mensen in een of andere
beweging zitten. Dat heeft te maken met de moed die je moet hebben om buiten
de academie te schrijven over je eigen ervaringen. Dan kom je heel ver, dat
is zo'n vrijheid.''

,,Alle wetenschappen zijn beheerswetenschappen'', vult Arjan aan. ,,Als een
theorie werkt zijn ze er blij mee, terwijl wij juist vinden dat je hem dan
weg moet gooien. Het operationeel maken van een theorie is een fase die we
niet zozeer afwijzen, maar gewoon overslaan. Theorie is verder denken.
Sociale wetenschappen hebben zich in de tweede helft van deze eeuw heel erg
ingeperkt door operationeel te worden, de negatieve kritiek is er hierdoor
uitgesloopt. Wij gebruiken juist de niet opbouwende kritiek en
tegelijkertijd de mogelijkheid om er overheen te stappen. We beoefenen een
negatief denken: Als je zelf een positieve categorie hebt bedacht - media -
moet je onmiddellijk gaan denken wat er is als er geen media zijn.''

In Bewegingsleer keert het negatieve denken zich volgens Arjan om. ,,Wij
hadden namelijk helemaal geen kritiek op de kraakbeweging. Alles wat je aan
kritiek kon hebben, lieten we gewoon weg. Bij het schrijven dachten we wel
eens, was dat nou wel verstandig jongelui... maar het ging ons uitsluitend
om de ervaringen, die wilden we beschrijven, die hielden immers de zaak
draaiende.''

Dit gebrek aan kritiek op de kraakbeweging van de jaren tachtig is er mede
de oorzaak van dat geen enkele uitgeverij in Nederland het boek opnieuw
wilde uitgeven nadat de eerste bij Ravijn verschenen druk was uitverkocht.
Belangstellenden moesten het met de Engelse of Duitse vertaling doen.

Arjan: ,,Toen in 1997 Actie! van die gefrustreerde kraker V. Luchteling
uitkwam, hebben we uitgeverij Contact gebeld met de vraag of ze niet eens
een leuk boek over kraken wilden uitgeven in plaats van dat geouwehoer. We
hebben ze toen Bewegingsleer toegestuurd. De eerste reactie was heel
positief, maar daarna haakten ze toch af. Ze vonden het niet verantwoord
genoeg. Het zou moeten beginnen in de jaren zestig en dan de ontwikkeling
van het kraken schetsen enzovoort.''

Geert: ,,Er was ook eens een andere uitgever die zich afvroeg waarom er geen
echt boek was over de kraakbeweging. Toen zeiden wij: "die is er toch!" "Ja
maar", zei hij, "jullie laten alleen maar een kant zien, die van de
krakers". "Ja inderdaad, wat wil je nou. We moeten het zeker ook over de
politiek hebben, of de buren..." We zijn niet objectief, dus geen
uitgever.''

Media

Bilwet werd in 1983 opgericht door Basjan van Stam en Geert Lovink. Niet
veel later traden Arjan Mulder, Ger Peeters en Lex Wouterloot tot de
stichting i.o toe. Daar is het bij gebleven. Bilwet heeft inmiddels een
vijftal boeken op haar naam staan en publiceerde artikelen in talloze
bladen, waaronder bluf!, Mediamatic, Metropolis M, Telepolis, Andere Sinema,
Blvd, Nettime, NN en Ravage.

Op het moment dat er Bilwet onder een tekst staat is die altijd door meer
dan een iemand geschreven. Dat kunnen er twee zijn, maar ook vijf. Volgens
Arjan kun je vaak aan de teksten zien of ze door twee of door meer leden
zijn geschreven. ,,De teksten in onze laatste bundel Elektronische
Einsamkeit (Keulen, 1997) zijn allemaal met z'n drieā€°n geschreven. Die zijn
veel negatiever dan wanneer we ze met z'n tweeen schrijven. Elke volgende
doet er gewoon weer een schepje bovenop. Hoe meer schepjes, hoe negatiever.
Met z'n tweeen kun je nog een soort van structuur bedenken en bepaalde
invalshoeken kiezen. Met z'n drieen of vieren gaat dat niet meer, dan worden
het teksten waar je willekeurig alles op een andere plek kan zetten. Dat
maakt dan niet meer uit. Het heeft daardoor meer het karakter van een
razende en tierende auteur.''

In Bewegingsleer - voornamelijk door Arjan en Geert geschreven - stelt de
auteur Bilwet zich terughoudend op. De gebeurtenissen raasden en tierden al
genoeg van zichzelf. Zozeer zelf dat de media vaak het nakijken hadden.
Opvallend is dat aan mega-rellen als de Vondelstraat en Kroningsdag
nauwelijks aandacht wordt besteed. Dit blijkt een bewuste keuze. De
beschreven gebeurtenissen zijn geselecteerd naar media-afwezigheid.

Geert: ,,Over de Vondelstraat stonden de kranten vol en iedereen kon zich
vooral die verhalen herinneren. Maar de ontruiming van de Vogelstruys was
nauwelijks in de pers geweest, hierdoor had iedereen nog de gebeurtenissen
zelf in z'n hoofd en niet de mediavertellingen daarover. Daarom staat er ook
geen hoofdstuk over de Kroningsrellen op 30 april in. Die gebeurtenissen
zijn volstrekt media-gestuurd, de herinneringen en ervaringen zijn vooral
gebaseerd op tv-beelden van destijds. Dat blijkt onmiddellijk als je met
mensen praat.Met beelden hebben mensen zich mee bezig gehouden, daar hebben
ze zich mee geidentificeerd. Veel meer dan met de gebeurtenissen zelf. In
Bewegingsleer beschrijven we ook gebeurtenissen waar de media helemaal niks
van snapte. Hans Kok bijvoorbeeld, dat begreep niemand. Terwijl van
binnenuit, vanuit de beweging, was dat goed te begrijpen.''

Buitenmediaal

Ondanks de selectie naar media-afwezigheid, worden de media in de loop van
de beschreven gebeurtenissen in het boek steeds belangrijker. Volgens Geert
kan dat ook niet anders omdat de kraakbeweging zich steeds meer op de media
ging richten en steeds theatraler werd. De 'coming-out' van de media in de
jaren tachtig verliep in wisselwerking met de intrede van de actievoerders
in de mediawerkelijkheid. Het mirakel van de kraakbewegers was aanvankelijk
dat ze "op de drempel van het mediatijdperk, erin slaagden om zich over te
geven aan een buitenmediale realiteit en de herinnering daaraan in stand
hielden in een tijd waarin dat niveau van de werkelijkheid allang verdwenen
hoorde te zijn"
De buitenmediale realiteit bestond uit gebeurtenissen die niet gepland waren
maar jou opzochten. Je belandde dan weer eens in een ontruiming, dan weer in
een rel en soms sloot je je aan bij een kraak. De media hadden hier het
nakijken en vertelden er de grootst mogelijke onzin over, maar dat maakte
niet uit. In de loop van de jaren tachtig bezwijken de krakers echter aan
hun eigen succes en de verlokkingen van de media. De krakers gaan geloven in
het beeld dat de media van hebben geschetst. "Door de opeenvolging van
beelden en identiteiten in de media als enige werkelijkheid te accepteren,
en zodoende het buitenmediale te verwaarlozen, verloren actievoerders de
potentie om van het toneel te verdwijnen en op te gaan in het proces van de
onvoorzienbare gedaanteverwisselingen." De bewegende krakers worden een
kraakbeweging. Verdwijnen wil men niet meer omdat succes verslavend werkt.
De kraakbeweging wordt zelf haar grootste vijand. Ze vecht tegen het beeld
dat de media van haar schets en vergeet dat haar geheim lag in de
buitenmediale realiteit; de toevallige ontmoeting, de voortdurende
metamorfose, de kunst van het verdwijnen. Pas na een periode fragmentatie
(de scenevorming) en interne zuiveringen (PVK) volgt de bevrijding van de
verplichting door te gaan.

Theorie

Omdat deze bewegingsleer niet alleen opgaat voor de kraakbeweging van de
jaren tachtig maar geldt voor alles wat beweegt in dit mediatijdperk, is
Bewegingsleer meer dan een boek over de kraakbeweging van de jaren tachtig
alleen. Wellicht om deze reden heeft het boek niet allen in Nederland goed
verkocht, maar werd ook de Engelse en Duitse vertaling door bewegers elders
op de wereld enthousiast ontvangen. In Duitsland ging Bilwet zelfs op
tournee en in elke stad en dorpje kwam de scene in grote getale kwam
opdraven.

Geert: ,,In Duitsland heeft men veel meer belangstelling voor theorie. De
Nederlandse kraakbeweging moest eigenlijk niks van theorie hebben. Begin
jaren tachtig waren er veel studenten actief en die hadden de schurft aan de
theoretische debatten op de universiteit. In feite lieten we in
Bewegingsleer een theorie los op iets wat kon draaien omdat ze geen theorie
hadden. Toch kun je niet zeggen dat men niet geinteresseerd was in theorie.
Wij gaven destijds cursussen over Mannenfantasieen van Klaus Theweleit en de
Fatale Strategieen van Jean Baudrillard. Die werden druk bezocht. Er was dus
wel degelijk een basis voor.''

Na Bewegingsleer en het in 1985 verschenen Beeldenrijk dat gaat over de
crisis in de anti-militaristische en vredesbeweging stortte Bilwet zich op
de media. Dit resulteerde onder meer in het in 1992 verschenen en inmiddels
in vijf talen vertaalde Media Archief. Halverwege de jaren '90 laat Bilwet
de media achter zich. In recente geschriften worden de media eerder gezien
als onderdeel van bredere cultuurverschijnselen zoals toerisme, winkelen,
sport, verkeer en sex.

Geert: ,,Dat betekent niet dat we van de media verlost zijn, zeker niet in
het dagelijks leven. We hanteren dat als gedachtenexperiment. De gedachte is
dat alles op den duur verdwijnt. Ook om, als het maar tendele, aan de
fataliteit te ontsnappen. Tegenwoordig wordt alles in de cultuur getrokken.
Dat is zelfs het lot van de situationisten terwijl die toch hun uiterste
best hebben gedaan. Hun films zijn niet om aan te zien en die boeken zijn
ook niet leesbaar. Toch zijn er nu grote tentoonstellingen van hun werk en
verschijnen er steeds meer boeken. De situationisten zijn is verplichte
kost. Hoe onmogelijk moet je zijn of worden om dit te voorkomen? Wij doen in
ieder geval ons best.''

Bilwet Homepage:  http://thing.desk.nl/bilwet

Ravage, actieblad
Van Ostadestraat 233n
1073 TN Amsterdam
telefoon 020-6761773
fax: 020-6730595
Internet: www.antenna.nl/ravage



--
* Verspreid via nettime-nl. Commercieel gebruik niet toegestaan zonder
* toestemming. <nettime-nl> is een gesloten en gemodereerde mailinglist
* over net-kritiek. Meer info: list@dds.nl met 'info nettime-nl' in de
* tekst v/d email. Archief: http://www.factory.org/nettime-nl. Contact:
* nettime-nl-owner@dds.nl. Int. editie: http://www.desk.nl/~nettime.